شهرستان مرند در شمال غرب استان آذربیجان شرقی درشمالیترین منطقه ایران که از شمال به رودخانه ارس از شرق به اهر (ارسباران) از جنوب به شهرستان شبستر و از مغرب به شهرهای خوی وماکو محدود می‌شود. گسترش آن در واقع (45 درجه و15دقیقه تا 4درجه و50 دقیقه)طول شرقی و(37درجه و 7 دقیقه تا38 درجه و56 دقیقه)عرض شمالی قرار گرفته است.
مساحت مرند بیشتر شکل نیمه کوهستانی دارد. مساحت آن حدود 3844 کیلو متر مربع می‌‌باشد. بیش از دو سوم اراضی آن را ناهمواریها و یک سوم آن را مسطح و جلگه‌ای تشکیل می‌‌دهد. مرتفع‌ترین قسمت آن واقع در دهستان رودقان با ارتفاع 15000 متر و پست‌ترین نقطه آن 700 متر در جلفا به حداقل می‌‌رسد. آب و هوای مرند معتدل می‌‌باشد وجمعیت شهرستان مرند بالغ بر 190هزار نفر است که از این تعداد یکصد ویازده هزار نفر در شهر وتعداد هشتاد هزار نفر در روستاها سکونت دارند.
منطقه مرند بطور کلی از دو شهر تشکیل شده است:
1) شهر مرند 2) شهر جلفا
1)شهرستان مرند:
شهرستان مرند از شهرهای کشکسرای- یامچی- زنوز و مرند تشکیل شده است. ودارای 2 بخش می‌‌باشد که بخش مرکزی از دهستانهای: بناب-دولت آباد- میشاب شمالی- کشکسرای- زنوزق- هرزندات شرقی- هرزندات غربی- تشکیل می‌شود. دوم بخش یامچی از دهستانهای: ذوالبین و یکانات تشکیل شده است.
سابقه تاریخی مرند و وجه تسمیه آن و مراکز تاریخی و اماکن متبرکه:
بر اساس تحقیقات به عمل آمده مرند در اقتدار کلده وآشور مرکز مهمی بوده است.جماعتی که در این منطقه سکونت داشته‌اند تا دریاچه ارومیه حکومت می‌‌کردند. به روایتی کلمه مرند در زبان ارمنی به معنای دفن یا دفینه است که گویند مرند محل دفن نوح پیغمبر است. وبنا به قولی محل دفن مادر نوح پیغمبر می‌‌باشد.
شاردن فرانسوی می‌‌نویسد:
(اسم این شهر از یک فعل ارمنی به معنی دفن کردن گرفته شده است.مورخان قدیم نوشته‌اند که مرند پایتخت واسپورگان در دوره ساسانی بوده و بقایای آتشکده‌ای در تپه خاکستری مرند می‌تواند دلیل آن باشد.)(سفرنامه ویلیامز جاکسون)
روایتی نیز وجود دارد که مرند از نام دختر ترسایی به نام ماریانا گرفته شده است که به معنی ماریانه است. کلمه مرند نیز مورد استفاده بوده است. در تواریخ قدیم نقطه‌ای که از لحاظ جغرافیایی منطبق با سرزمین مرند بوده بنامهای مورندا و مانداگارانا معروف بوده است نشانه‌هایی ازتمدن ساسانی و مادها در این منطقه وجود دارد که از طرف بسیاری از مورخان تایید شده است. بطلمیوس جغرافیدان معروف یونان از این منطقه بنام مانداگارانا یاد می‌کند که منطبق بر مرند امروزی است.
آثار تاریخی و مراکز جهانگردی ودیدنی مرند:
محراب مسجد جامع مربوط به سال730 ه.ق(1330 میلادی) کلیسای سنت هرپیسمیه در آبادی موجمبار از توابع رودقات مربوط به دوره ایلخانی یعنی سده 14-13 میلادی - بند خضیر مرند در 5 کیلومتری شمال شرقی- کاروان سرای ایراندیبی مربوط به دوره صفوی - قلعه سن سارود قالاسی مربوط به قرن 14-13 و کلیسای سهرقه (که بنامهای سهرل و سنت هوانس نیز خوانده می‌شود) - بقعه سلطان سنجر زنوز مربوط به قرن پنجم و ششم میلادی در 35 کیلومتری ازتوابع روستاهای مرند- کاروانسرای هلاکوی مرند در تپه پیرموس مربوط به دوره اشکانی- تپه باروج و تپه خاکستری (به قلعه مرند) شهرت یافته 6هزار سال قدمت دارد - از جمله آثار تاریخی مرند بشمار می‌‌روند.
از بلندترین قلل این منطقه می‌توان از کوه علی علمدار- فلک داغی (قله میشو) - کوه سنگ بوران (سامبوران) - گچی قالاسی ومغیتی نام برد.
اقتصاد مرند بیشتر بر پایه کشاورزی استوار است. تمام منطقه مرند بنا به شرایط طبیعی - دامداری- کشاورزی و باغداری مناسب می‌‌باشد محصولات مهم مرندغلات (گندم وجو) که بالاترین تولید را در میان شهرهای آذربیجان شرقی دارد حبوبات-سبزیجات وسیفیجات است که بسیارمعروف می‌‌باشد.
باغداری بسیار رایج و از محصولات مهم آن می‌توان زردآلو و انگور را نام برد که علاوه بر مصارف داخلی مقداری به عنوان خشکبار صادر می‌شود. وسیب زنوز که طعم بخصوصی داشته که شهرت جهانی دارد.اما در سالهای اخیر بعلت کاهش آب سفره‌های زیرزمینی کشاورزان تدابیری جهت تطبیق باشرایط آب و هوایی اندیشیده‌اند که برای مقابله باخشکسالی وکمبودهای آب زراعتی تحول نوینی در نوع کشت محصولات ابداع نموده‌اند. که در دیزج حسین بیگ بیشتر از این میوه جات وجود دارد.
از آن جمله می‌توان به کشت زعفران که در اقتصاد کشاورزی به (گیاه طلائی) مشهور است. اخیرا به صورت گسترده در دهستان بناب واقع در شرق مرند ترویج گردیده است و از مرغوبیت بی نظیر و معروفیت خاصی برخوردار شده است واز حیث کیفیت بازرگانان آن را از محصول استان خراسان ترجیح می‌‌دهند. و ضمنا دراین راستا تحول درکشت سنتی به کشت پسته نیز در بخش یامچی ودیزج حسین بیگ واقع در قسمت غرب مرند همت گماشته‌اند که امید می‌رود موجب تحول چشم گیری در اقتصاد کشاورزی گردد.
